Yılmaz Güney, Kürt–Zaza kökenli Türk oyuncu, yönetmen, senarist, yapımcı, yazar, şair ve aktivisttir. Oyuncu olarak yer aldığı Çirkin Kral ve hem senaristi hem de yönetmeni olduğu Umut, Ağıt, Baba, Arkadaş, Sürü, Yol ve Duvar gibi filmleriyle tanınmaktadır.
Film, kan davasından kurtulmaya çalışan bir pamuk işçisinin hikâyesini anlatır. Cevher ailesiyle birlikte Çukurova’da pamuk tarlalarında çalışan bir işçidir. Kan davası yüzünden düşmanları peşindedir. Kanlıları, Cevher’in önüne iki seçenek koyarlar: Ya kırk beş gün içinde kan bedelini ödeyecek ya da öldürülecektir. Tarlada uzun zamandır çalışan işçiler, çalışma koşullarına karşı birleşerek greve başlar. Birkaç gün greve katılan Cevher kendisine verilen mühletin azalmasıyla yeniden çalışmaya başlar. Bu sırada patronun adamlarından Osman, Cevher’den kızı Beyaz’ı ister. Cevher, yaşlı ve kötü biri olan Osman’ın yüklü miktardaki başlık parasını reddeder. Fakat süre gittikçe azalmaktadır.
Serçe Memed (Yılmaz Güney), bir kanun kaçağıdır, bir eşkiyadır. Öğretmenlik yaptığı günlerde köyünü eşkiya basmış, yeni evlendiği karısını kaçırmış, kadın dokuz ay dağlarda kaldıktan sonra intihar etmiş ve köye ölüsü getirilmiştir. Siirt'in bir köyünde öğretmenlik yapan Serçe Memed'in adı, bu yörede 'eşkiya celladı'na çıkar. Yine bir kış günü eşkiyalar bir öğretmenin karısını kaçırırlar. Üç ay dağlarda eşkiyaların tek tek tecavüz ettiği kadını kurtarır Serçe Memed ve kocasına geri götürür.
Zamanın ünlü kabadayılarından biri olan Osman, bu işi bırakmıştır. Artık zamanında kendisine önemli bir iyilikte bulunmuş Bektaş’ın fedailiğini yapmaktadır. Bektaş kendisine kumar borcunu ödemeyen bir adamı cezalandırmak için kızı Elif’i kaçıracaktır. Bu görevi de fedai Osman gerçekleştirecektir. Osman hedefine odaklı bir şekilde Elif’i kaçırır ancak işler beklendiği gibi gitmeyecektir. Bu son derece sevimli ve masum kızla Osman arasında naif ve hassas bir bağ oluşacaktır. Osman tüm bunların üstüne görevini yerine getirebilecek midir? Senaryosu ve yönetmenliği Yılmaz Güney ve Şerif Gören tarafından kotarılan film özellikle başrollerindeki Fatma Karanfil'in gerçekçi performansıyla ışıldıyor.
Güneydoğu'nun yoksul bir köyünde, karısı Meryem (Nebahat Çehre) ve çocuklarıyla birlikte zor şartlar altında yaşamaktadır. Geçimlerini, Ağa'nın tarlasında ırgatlık yaparak sağlarlar ancak kazandıkları ailelerini doyurmaya yetmez. Umudunu kaybetmeyen Cemo, ailesiyle birlikte kimsenin sahip çıkmadığı verimsiz ve taşlık bir tarlayı ekmeye karar verir. Tüm aile büyük bir emekle bu toprağı işlemeye başlar.Ancak Ağa, Cemo'nun bu girişiminden ve itaatsizliğinden hoşnut değildir. Cemo'nun ektiği tarlanın kendisine ait olduğunu iddia ederek gelir ve bir çatışma çıkar. Filmin sonu, bu çatışmanın ardından gelen trajik bir olayla biter ve adeta bu acı durum için bir "ağıt" yakılmış olur.
Film, iki vurguncunun hikâyesini anlatır. Kont ve Cesi, çok değerli çalıntı bir mücevhere el koymuştur. Yeraltı dünyasının önde gelen üç ismi Mardoni, Mazhar ve Çorbacı da bu mücevherin peşindedir. Mücevheri kimseye kaptırmamaya kararlı Kont ve Cesi, bu üç mafya babasını da dolandırır. Mardoni, Mazhar ve Çorbacı itibarlarını sarsan bu oyunu hazmedemeyip Kont ve Cesi’ye pusu kurarlar.
Film, balerin bir kızla bir kabadayının aşk hikâyesini anlatır. Namlı bir kabadayı olan Fırat’la balerin Çiğdem birbirine âşıktır. İkili Fırat’ın işleri yüzünden birlikteliklerini sürdüremezler. Bu ayrılığa katlanamayan Fırat, Çiğdem’le baş başa kalabileceği anlar yaratmaya çalışır. Ancak öte yandan Fırat’ın yerine göz koyan Tahta Bacak, Fırat’ı ortadan kaldırmaya kararlıdır.
Seyyit Han yıllar sonra köyüne döndüğünde, sevdiği kız Keje'nin Haydar Beye verildiğini öğrenir. Düğün gecesi koynuna girmeyen gözü yaşlı yüreği yaralı gelin için Haydar Bey, Seyyit'e bir öneride bulunur. Toprağın üzerinde ters çevrilmiş sepetin üzerindeki papatyayı kim vurursa Keje onun olacaktır. Seyyit bunu başarır. Ama sepetin altında toprağa boğazına kadar gömülmüş Keje'nin kanlı başı vardır.
Ankara merkez cezaevinde, kadınlar ve erkekler, adli ve siyasi tutuklular, ve çocuklarla dolu bir hapishanede çocuk koğuşunu anlatıyor film. Dördüncü koğuştaki çocuklar dua ederler: 'Allah'ım, beni daha iyi bir hapishaneye yolla.'
Faytonculuk yaparak yaşamını kazanmaya çalışan, Cabbarın ve ailesinin içine düştügü çıkmazlar ve kurtulmaya çalışmasını anlatır. Atı bir arabanın çarpması sonucu ölen Cabbar ailesini geçindirmek için emeğiyle çalışarak para kazanamayacağını düşünerek, kestirme bir yol aramaya başlar. Aldığı milli piyango biletine de ikramiye çıkmayınca, bu kez define aramaya başlar.
Âzem ve Cemil, dostlukları öğrencilik yıllarına dayanan iki yakın arkadaştır. Birbirlerinden uzun süre ayrı kalmalarından ve ayrı şartlar içinde yaşamalarından dolayı, hayat biçimleri de farklılaşmıştır. Dünün yoksul öğrencisi Cemil zengin olmuş, güzel karısı Necibe ve içine kapanık, narin baldızı Melike’yle mutlu bir yaşam sürdürmektedir. Ne var ki arkadaşı Âzem’in sahil kentindeki evlerine gelip, yaşamlarına girmesiyle düzenleri bozulur. Necibe’nin Cemil’i aldatması, Melike’nin Âzem’le duygusal bir ilişkiye girmesi, Âzem’in bir türlü Cemil’den vazgeçememesi olayları gittikçe daha karmaşık bir hale getirir. Toplumsal gerçeklerden bihaber yozlaşmış bir yaşam süren Cemil’le, politik olarak bilinçlenmiş, sosyalist Âzem’in fikir ayrılıkları artık kapanacak türden değildir.
Hamo, geçimleri hayvancılık üzerine kurulu, göçer bir ailenin reisidir. Hamo'nun oğlu Şivan, kaderin bir cilvesi olarak aralarında kan davası olan düşman bir aşiretin kızı Berivan ile evlidir. Hamo, oğlundan olan üç çocuğu da yaşamadığı için Berivan'a bir türlü ısınamamaktadır. Berivan, Hamo'nun aşireti için uğursuz ve lanetlenmiş bir gelindir. Hamo, sürekli oğlunun aklını çelmek istemektedir. Şivan'ın Berivan'dan boşanmasını ister. Şivan ise babasının baskılarına karşı yalnız ve çaresiz Berivan'i terketmez. Bu yüzden baba oğul sürekli kavgalıdırlar.
Yol, yarı açık cezaevinden bir haftalığına izine çıkmış beş mahkumun yol hikayesidir. Önce otobüs ve trenle süren yolculuk boyunca, ayrı ayrı beş mahkumun hayat hikayeleri ve yaşantılarından kesitler aracılığıyla, alabildiğine geniş ve ayrıntılı bir Türkiye panoraması çizer. Yoksul ve ezilmiş insanlar, feodal yapı feodal düşünce ve koşullar altında yaşamaktadır. Mahkumlardan Süleyman, Mevlüt, Ömer, Mehmed Salih ve Seyit Ali Fıtar'ın "yitik yaşamları"na tanıklık eder. Dolayısıyla, konusu mahkumlar aracılığıyla anlatılan hikayenin sunduğu panorama, asıl olarak, ülkenin "ortamın ve dışarısıyla çok büyük bir hapishane" olduğu gerçeğinin altını çizer.